Actueel

Column: IJk je kompas

ma 19 sep 2022 - Michiel Soeters

Je kunt de krant niet openslaan of het gaat over leiders, politici en publieke figuren die 'over de schreef gaan'. Dat roept bij mij, naast verbazing, ook de vraag op: hoe doe ik dat nou? Ben ik zelf wel eens over de schreef gegaan met een foute grap of onvoldoende gevoel voor grenzen? Vast wel. Nee, zeker wel. Maar het voelde nooit goed en dat heeft me als mens en als leider beïnvloed. Ik zag in een aantal bedrijven het desastreuze effect van een gebrek aan ethiek bij de leiding. Het was er onveilig en dat had effect op mezelf en op de rest van de organisatie. Een aantal voorvallen heeft me lang met schaamte vervuld. Intussen weet ik: als er iets is dat het geloof in een leider en de psychologische veiligheid in een organisatie ondermijnt, dan is het immoreel, onethisch gedrag.

Een leider is ook maar een mens en we kunnen het prima begrijpen en accepteren dat hij fouten maakt. Ook als dat betekent dat door een inschattingsfout, een bewust genomen risico of stommiteit een ethische grens wordt overschreden. Maar dat begrip en die acceptatie zijn wel afhankelijk van de reactie van de leider in kwestie als hij met zijn gedrag wordt geconfronteerd. Reageert hij met ontkennen, bagatelliseren of afschuiven, dan veroorzaakt dat een barst in het vertrouwen en het respect. Komt hij er niet op terug om te erkennen dat hij een grens overschreed of laat hij het gedrag nogmaals of veelvuldig zien, dan zal de barst een breuk worden die lastig of niet meer te lijmen valt.

Ik heb de afgelopen tijd te vaak horen zeggen: “Ik bedoel het toch niet verkeerd?”, of woorden van gelijke strekking. Echter, de vraag is niet of jij het goed bedoelt, de vraag is hoe de ander het beleeft. Het is belangrijk te weten welk effect jij als leider op mensen hebt. En als dat effect negatief is, is het aan jou om de keuze te maken: herijk ik mijn kompas, of niet.

Je ethisch kompas (her)ijken begint met bereidheid. De bereidheid om even niet je eigen gelijk voorop te zetten, om het oordeel over een ander even te parkeren. Om te luisteren en te leren van de mensen om je heen. Het vraagt de bereidheid om niet perfect te hoeven zijn, je overtuigingen ter discussie te willen stellen en deze te willen herzien. Het vraagt de bereidheid om anderen te betrekken bij het gesprek over ethiek. Zodat keuzes in gezamenlijkheid gemaakt worden en het ethisch kompas eigendom van de organisatie wordt.

Ik heb die bereidheid moeten ontwikkelen en de bewuste keuze me daarover uit te spreken, werd een kantelpunt in mijn leiderschap. Het is niet de weg van de minste weerstand, het vraagt zorgvuldigheid en feedback, en het werkt bevrijdend voor de mensen in een organisatie. Een goed geijkt ethisch kompas bevordert psychologische veiligheid, inspireert mensen en vormt een baken waarop een organisatie openlijk en met trots kan varen.

Michiel Soeters is leiderschapscoach en begeleider bij (persoonlijke) transitie en redactielid van het Tijdschrift voor Coaching. www.geenmanoverboord.nl

Deze column verscheen eerder in het Tijdschrift voor Coaching 2022-2. Lees meer over coaching of neem een digitaal abonnement op deze kwartaaluitgave voor slechts € 25 per jaar!