Actueel

Hoe voorkom je een herfstdip?

wo 19 sep 2018

De dagen worden korter en het weer somberder; naar verwachting krijgt een op de tien Nederlanders de komende maanden last van de zogenaamde herfstdip, ook wel bekend als de winterblues. Is er een manier om deze seizoensgebonden dip te voorkomen? En wat kun je het best doen als je toch in zo'n neerslachtige periode terechtkomt?

De eerste klachten van een herfstdip laten zich zien als de herfst zijn intrede doet. Mensen zien hun humeur verslechteren en als gevolg daarvan functioneren zij minder goed.

"Er is een relatie tussen het somber worden in de herfstperiode en de lengte van daglicht", zegt klinisch psycholoog Ybe Meesters, die onderzoek naar winterdepressie deed. "Het wordt nu merkbaar vroeger donker en het is ook in de ochtend langer donker. Mensen die daar gevoelig voor zijn ontwikkelen klachten."

"Mensen vinden het snel aanstellerij wanneer iemand zegt last te hebben van een herfstdip", zegt Selwyn Donia van het Kenniscentrum Winterdepressie, die zelf ook aan de aandoening lijdt. "Maar het is een feit dat mensen hier echt last van kunnen hebben. Het is wetenschappelijk bewezen dat mensen op deze manier kunnen reageren op verschillende seizoenen."

8 procent van de Nederlanders zou volgens de recentste cijfers van de vakgroep Biologische Psychiatrie van de Rijksuniversiteit Groningen, die via een aan drieduizend Nederlanders voorgelegde vragenlijst verkregen werden, last hebben van een herfstdip.

Meeste mensen ervaren somberheid door kortere dagen
Donia kreeg zelf de diagnose winterdepressie. Dat is anders dan een herfstdip, legt Donia uit, al halen veel mensen de twee aandoeningen weleens door elkaar. "Het is het milde zusje van de winterdepressie, een gerapporteerde aandoening. Een herfstdip, ook wel bekend als winterblues, is niet voldoende ernstig, er gelden geen medische regels voor en er is dus geen behandelplan", legt hij uit.

Donia vertelt dat de herfstblues voornamelijk vrouwen overkomt. "Gemiddeld komt het bij hen twee keer zo vaak voor. De meesten ervaren voor het eerst klachten wanneer zij tussen de twintig en dertig jaar oud zijn."

De meeste mensen ervaren wel wat somberheid door de korter wordende dagen, maar wanneer je een paar jaar lang min of meer dezelfde klachten ervaart, spreekt men van een terugkerend patroon en kun je stellen dat je aan de winterblues lijdt, stelt Donia. "Wanneer je klachten niet aan een bepaalde gebeurtenis te koppelen zijn, maar wel aan het seizoen waarin je je bevindt - je voelt je moe, maar niet zodanig erg dat je bijvoorbeeld niet meer kunt werken - kun je wel stellen dat je last hebt van winterblues."

Mensen krijgen last van klachten door het tekort aan licht. "Kenmerkend voor een herfstdip, of beginnende winterdepressie, is dat mensen in de zomer geen last ervaren", zegt Meesters. "Ze zijn dan wel actief en energiek, maar dat verandert zodra de winter in zicht is. Dat is extra frustrerend voor de patiënten, omdat je dat verschil zo duidelijk ervaart." Hierdoor is het wel makkelijker om te kunnen vaststellen dat je aan een herfstdip of winterdepressie lijdt, omdat de klachten spontaan verdwijnen zodra de dagen weer langer worden.

Sneller moe, somber en meer eten
Mensen die een herfstdip blijken te hebben, merken dat ze meer behoefte aan slaap hebben, zegt Meesters. "Mensen slapen langer, worden sneller moe. Uiteindelijk leidt dat tot somberheid en mogelijk ook tot depressie, bij 3 procent van de bevolking."

Ook voelen mensen zich somber, zonder hierbij een aanwijsbare reden te kunnen noemen, en hebben ze concentratieproblemen. "Ze zijn minder scherp op werk, kunnen dingen slechter onthouden", voegt Donia toe. "Ook wordt er vaak geïrriteerdheid gerapporteerd, maar dit kan mogelijk ook worden veroorzaakt door de slaapproblemen die iemand heeft."

Andere negatieve verschijnselen van een herfstdip zijn een minder grote behoefte aan het ondernemen van sociale activiteiten en behoefte aan meer eten, met name calorierijk eten. "Een verklaring hiervoor is er niet echt", zegt Meesters. "Maar de trek in calorierijk eten is met een winterdip erg groot. Sommige mensen komen tijdens deze maanden wel 4 tot 6 kilo aan."

Kun je de winterblues voorkomen?
Nu het al eerder donker wordt, vrezen veel mensen dat ze wellicht een herfstdip krijgen. Kun je er nu al iets aan doen om deze rits aan klachten te voorkomen? "Een seizoensgebonden dip of depressie voorkomen, daar hebben we nog niks op gevonden", zegt psycholoog Meesters.

Donia van het kenniscentrum stelt hetzelfde. "Als jij gevoelig bent voor de winterblues, dan kun je de klachten bestrijden, maar je kwetsbaarheid ervoor verdwijnt niet zomaar."

Heb je milde klachten, dan raadt Meesters aan om de dag met een wandeling te beginnen. "Zodat je natuurlijk licht 'binnenkrijgt'. Daarnaast is beweging activerend en goed voor je", vertelt hij.

Ook adviseert hij om een apparaat dat je wekt door daglicht te simuleren aan te schaffen wanneer je last hebt van veel slapen. "Deze wekker bootst bij het afgaan het daglicht van de lenteperiode na en verbetert zodoende je dag- en nachtritme", legt Meesters uit.

Vermijd blauw licht voor het slapen gaan
Om je biologische ritme in stand te houden, adviseert Donia om blauw licht - afkomstig van bijvoorbeeld laptops en telefoons - in de avond te beperken. "Je verstoort je bioritme hiermee en dit draagt daarom bij aan de winterblues", vertelt hij. "Je kunt beter een speciale bril dragen die het licht blokkeert."

Uit praktijkervaring weet Donia dat een hogere inname van foliumzuur en vitamine B12 de klachten bij winterblues of -depressie mogelijk vermindert. "Wat ik vaak zie is dat mensen die gevoelig zijn voor een dip en depressie, lager zitten in hun vitamine B12-gehalte", zegt hij. Ook Norman E. Rosenthal, de grondlegger van de diagnose winterdepressie, adviseert om B12 bij te slikken in de wintermaanden.

Lichttherapie blijkt ook een succesvolle behandeling tegen een herfst- dan wel winterdip. "Bij 70 procent helpt het", zegt Meesters. "Bij de therapie gaan mensen 's ochtends vroeg voor het licht van het apparaat zitten, dat zo op het netvlies valt. Dit heeft een positieve invloed op de biologische klok. Bij mensen met een winterdepressie loopt die klok namelijk langzamer dan zou moeten voor een regulier slaap-waakritme. Lichttherapie geeft een druk op die biologische klok, zodat-ie weer op tijd loopt."

Voordeel aan lichttherapie is dat het nauwelijks neveneffecten heeft, zegt Meesters. De therapie wordt meestal vijf dagen gegeven, zodra de eerste klachten zich voordoen. "Voor de meeste mensen is dat voldoende, is gebleken uit klinische ervaring. Daarbij is het beter om in een vroeg stadium al gebruik te maken van lichttherapie, dat geeft een langer durend effect dan wanneer je langer wacht."

Maar een seizoensdip of -depressie ermee bestrijden, dat kan niet, stelt Meesters. "In Amerika hebben ze geëxperimenteerd met het geven van lichttherapie gedurende de hele winter, maar toen bleek dat mensen ongevoelig werden voor het effect van licht. Na een paar jaar ondervinden ze er dan geen voordeel meer van, een effect dat bijvoorbeeld ook optreedt bij overmatig gebruik van antibiotica", legt de onderzoeker uit.

De zon helpt, maar niet de kunstmatige variant
Helpt het wellicht ook om meer tijd onder de zonnebank door te brengen? Nee, zegt Meesters, want het is slecht om je ogen open te houden tijdens het kunstmatig zonnebaden, omdat dat licht UV-straling bevat. "Als je te lange tijd achter elkaar je ogen open houdt onder de zonnebank, verniel je je ogen."

Een laatste tip? "Het heeft natuurlijk veel zin om in een zonnig oord te verblijven in de winter", zegt Meesters. "Maar dat is natuurlijk niet aan iedereen gegeven."

Bron: Nu.nl