Actueel

Verborgen coronaburn-outs zijn tikkende tijdbom

ma 14 sep 2020

“Hele bedrijfstakken, waaronder vitale sectoren, dreigen stil te vallen doordat werknemers straks met burn-outklachten thuis komen te zitten.” Dat zegt Theo Immers, voorzitter van het Nationaal Centrum Preventie Stress en Burn-out (NCPSB). Immers luidt met name de noodklok over de verborgen burn-outklachten. “Het stijgende ziekteverzuim dat we nu al zien, is slechts de voorbode van een nakende burn-out epidemie.”

“Uitval dreigt voor ruim vier miljoen werkende Nederlanders”, waarschuwt Immers. De eerste tekenen daarvan zien we volgens de NCPSB-voorman nu al in de krantenkoppen. Het Tilburgse Elisabeth Twee-Stedenziekenhuis (ETZ), één van de ziekenhuizen die in de frontlinie stond van de coronapandemie, komt nu bijvoorbeeld in het nieuws omdat het ziekteverzuim daar dramatisch oploopt. “Verplegend personeel vertelt dat ze niet meer uitgerust terugkeren van hun vakanties. Dat zijn klassieke voortekenen van een aanstormende burn-out.”

Voorspellingen
Immers baseert zijn voorspellingen voor de werkende Nederlanders op onderzoek volgens de Vitality Mind Challenge (VMC) methode. “De VMC is geen enquête-onderzoek, maar een testonderzoek”, benadrukt Immers en dat is belangrijk omdat, in tegenstelling tot enquêtes, deze testmethode een belangrijke voorspellende waarde heeft. De VMC registreert namelijk niet alleen de reeds waarneembare symptomen van een burn-out; ook de indicatoren die wijzen op een aankomende burn-out worden gemeten en in de onderzoeksresultaten meegenomen.

Dat die voorspellingen akelig accuraat zijn, blijkt volgens Immers onder meer uit enquêteonderzoek van de CNV over hetzelfde thema in juli. “Die cijfers komen exact overeen met onze eigen bevindingen uit de VMC. Maar het enquêteonderzoek ziet de verborgen burn-outs over het hoofd”, zegt Immers over het CNV-rapport. “Een enquête registreert immers alleen maar de getuigenissen van mensen die zelf al klachten ervaren.”

Topje van de ijsberg
Dat is volgens Immers slechts het topje van de ijsberg. “Maar liefst 80 % van de burn-outpatiënten ziet hun eigen uitval namelijk niet aankomen. Bij die mensen gaat plots het licht uit. Iedereen kent het wel uit zijn eigen omgeving. Op het oog goed functionerende mensen zien zichzelf van het ene op het andere moment gereduceerd tot een hoopje ellende. Dat is ook in de medische wetenschap een goed gedocumenteerd verschijnsel, meer regel dan uitzondering.”

Volgens het NCPSB-onderzoek zijn er twee dominante oorzaken aan te wijzen voor het ontstaan van de huidige stresscrisis onder werkenden. Dat zijn de thuiswerksituatie en baanonzekerheid.

Baanonzekerheid leidt bovendien ook nog eens tot stressverhogend gedrag. “Baanonzekerheid stelt de werknemer voor een duivels dilemma”, zegt Immers. “Voor diens eigen welzijn zou die zijn probleem met de werkgever moeten bespreken. Wat we echter zien, is dat werknemers dat juist niet doen omdat ze hun baan willen behouden. Ze gaan bovendien een tandje bijzetten om zichzelf onmisbaar te maken. Dat verhoogt de stress en zo werkt de werknemer mee aan zijn eigen uitval. Dat gaat op korte termijn al op grote schaal gebeuren.”

Zorgmedewerkers
Immers maakt zich vooral zorgen over de zorgmedewerkers. Volgens de NCPSB-voorman kunnen die een tweede COVID-19-uitbraak niet meer aan. Baanonzekerheid speelt weliswaar geen rol in de zorg en van thuiswerken is ook al geen sprake, maar in de zorg speelt een andere gevaarlijke stressfactor, die óók met gedrag te maken heeft. “In de zorg is de intrinsieke motivatie van de zorgmedewerkers de achilleshiel. Artsen en verpleegkundigen hebben onvoldoende rem. Ze gaan door tot ze niet meer kunnen. Het is ook onderdeel van de beroepscultuur. Zorgmedewerkers zorgen vaak niet goed voor zichzelf, als het gaat om stressmanagement.”

Volgens Immers is het bedrijfsleven niet voorbereid op een massale uitval van arbeidskrachten. “Bij ziekteverzuim op deze schaal kun je veilig veronderstellen dat vitale functies binnen het bedrijf bedreigd worden. Veel ondernemingen kunnen zo’n klap niet opvangen. Een burn-outpatiënt is gemiddeld één tot anderhalf jaar niet inzetbaar.”

Preventie
Het NCPBS adviseert werkgevers vooral om preventieve actie te ondernemen. “In de aanloop naar een burn-out kun je nog heel goed interveniëren. Door werknemers bewust te maken van de omstandigheden en de daaruit voortvloeiende gedragingen die leiden tot stress, kun je een burn-out heel goed afwenden. Daar zijn meestal niet meer dan enkele uren persoonlijke coaching voor nodig. Wacht je daar te lang mee, dan ben je een werknemer minstens een jaar kwijt.”

Voor het NCPBS-onderzoek waar Immers naar verwijst zijn 427 beroepskrachten getest die MBO, HBO of academisch zijn geschoold. Het onderzoeksinstrument heeft een nauwkeurigheidswaarde van 98% en wordt onder meer ingezet in preventief onderzoek naar stress- en burn-outklachten. (bron: NCPBS | Bouwinus Sikkes)